یادداشت شهیر محمدنیا در دنیای اقتصاد

تاریخ چاپ : 12 اسفند 1400

لینک یادداشت در اقتصاد آنلاین

تاثیرات جنگ اوکراین بر بازارهای جهانی و بورس ایران​​​​​​​

شهیر محمدنیا، مدرس و تحلیلگر بازار سرمایه، به بررسی تاثیر جنگ میان اوکراین و روسیه بر بازارهای مالی پرداخت و این بحران را در ابعاد مختلف بررسی کرد.

چشم انداز بازار نفت و گاز جهانی

 با توجه به اینکه روسیه معادل هفت میلیون بشکه تولید نفت دارد و بیش از ۳۵درصد گاز مصرفی اروپا از طریق روسیه تامین می‌شود، با فرض محال تحریم صادرات نفت روسیه، در کوتاه‌مدت و با اتکا به استفاده از ذخایر استراتژیک نفت در کشورهای تولید کننده و مصرف کننده نفت می‌توان تا چند ماه این کمبود را پوشش داد اما در طولانی مدت بازار جهانی نفت با چالش جدی مواجه می‌شود.

حتی با مقرون به صرفه شدن ورود نفت shale توسط کشورهایی مانند آمریکا و کانادا، جبران این کسری بسیار زیاد، دشوار است و موسسات معتبر نفت ۱۵۰دلاری را پیش بینی کرده‌اند.

در ارتباط با گاز نیز وضعیت به همین شکل است و کاهش واردات گاز روسیه به اروپا موجب افزایش شدید قیمت گاز می‌شود.حتی اگر با تحریم مسکو شاهد قطع گاز به اروپا نباشیم به احتمال فراوان شاهد کاهش صادرات گاز و افزایش قیمت گاز خواهیم بود.

 

در نتیجه خط لوله نورد استریم ۱ و مسیرهای انتقالی گاز روسیه را از اوکراین به سایر کشورهای اروپایی ممکن انتقال می‌دهند و  ممکن است فقط بهره برداری از خطوط انتقال نورد استریم ۲ به صورت کامل ملغی گردد.

در نگاهی دقیق‌تر افزایش قیمت نفت و گاز به نفع اقتصاد ایران خواهد بود. در صورتی‌که ایران به برجام بازگردد، می‌تواند در مدت زمان کوتاهی به سقف تولیدی خود در دوران پیشا تحریم برگردد. همچنان که در دولت قبلی و برجام یک شاهد این امر بودیم.

 

 لذا درصورت باز پس‌گیری سهم ایران از بازار جهانی نفت انتظار می‌رود درآمد حاصل از صادرات نفت افزایشی چشمگیر داشته باشد. نکته‌ای که حتی می‌تواند موضع ایران را در مذاکرات وین قوت بخشد و نیاز بالقوه بازارهای جهانی به نفت ایران می‌تواند منافع برد بردی را برای طرفین به وجود بیاورد.

بنابراین اگر افزایش درآمدهای نفتی به درستی مدیریت شود و سیاست‌گذاری‌های صحیح اقتصادی صورت بگیرد ( که متاسفانه در گذشته شاهد ضعف‌های عمیق سیاست‌گذاری اقتصادی به ویژه در دولت احمدی نژاد و با نفت ۱۴۰ دلاری بوده‌ایم) با پوشش تقاضای انباشته ارزی فراوان در صنایع مختلف، موجب احیای اقتصاد ایران خواهد شد.

چشم انداز بازار جهانی غلات و محصولات کشاورزی

در بخشی دیگر به بررسی اثرات این بحران بر بازار کامودیتی‌های کشاورزی می‌پردازیم. روسیه اولین صادر کننده گندم بوده و اوکراین سومین صادر کننده ذرت و چهارمین کشور صادر کننده گندم است. بنابراین، در صورت تداوم جنگ و در پی آن تحریم روسیه و نبود صادرات، شاهد تورم بسیاری زیادی در غلات و حبوبات خواهیم بود. جایگاه و اهمیت اوکراین در تولید غلات به قدری است که در زمان جنگ جهانی دوم هیلتر اولویت تسخیر اوکراین را حتی بیشتر از شهرهای مهم روسیه می‌دانست و اوکراین را به عنوان اصلی‌ترین منبع تامین مواد غذایی در نظر داشت. 

با توجه به اینکه ایران به غیر از گندم که به صورت بی‌ثبات و تا حدی یک خودکفایی نسبی دارد و البته با توجه به شرایط اقلیمی این خودکفایی نیز بسیار شکننده است در سایر غلات و حبوبات از جمله ذرت و ... وارد کننده است. افزایش جهانی قیمت گندم، ذرت و سایر غلات و حبوبات موجب افزایش قیمت در ایران هم خواهد شد.

ایجاد اخلال در چرخه جهانی غلات و حبوبات تاثیر مستقیم در تورم مواد خوراکی نیز خواهد داشت و در صورت تحریم‌های گسترده روسیه و نبود صادرات باید منتظر تورم مستقیم در غلات و حبوبات و سپس شاهد تورم غیرمستقیم در سایر موادغذایی مانند گوشت مرغ و دام، لبنیات و .... خواهیم بود.

 با توجه به افزایش منابع حاصل از صادرات نفت، ایران می‌تواند این کمبود را پوشش دهد و این تهدید بیشتر متوجه کشورهای اقتصادی ضعیف است. در یک جمله اگر بخواهیم خلاصه کنیم کاهش و قطع صادرات روسیه و اوکراین منجر به افزایش فقر و گرسنگی در کل جهان به ویژه در کشورهای ضعیف اقتصادی خواهد شد.

چشم انداز بازار بر طلا و کامودیتی‌های فلزی

با توجه به اینکه روسیه سومین منابع طلا در جهان را دارد و از طرفی ۱۵درصد نیکل جهان نیز در روسیه تولید می‌شود، همچنین از صادر کنندگان اصلی آلومینیوم و مس در جهان است، به بررسی تاثیر این اتفاق بر بازار طلا و کامودیتی‌های فلزی می‌پردازیم.

پس از حمله روسیه به اوکراین شاهد یک گپ بسیار بزرگ در قیمت کامودیتی‌های فلزی و طلا بودیم ( به غیر از مس زیرا سهم مس تولیدی روسیه در جهان به مراتب کمتر از طلا، نیکل و آلومینیوم است ) و همین موضوع اهمیت تاثیر روسیه بر بازارهای جهانی این فلزات را نشان می‌دهد.

با در نظر گرفتن این موضوع که کشور ایران ۱.۲درصد منابع مس جهان را در اختیار دارد و با توجه به پیش بینی‌های علمی برای افزایش تقاضا برای مس در طی سال‌های آینده در صورت محقق شدن، صنایع مس ایران بسیار متفاوت خواهند شد.

تاثیر جنگ اوکراین و روسیه بر بورس ایران

 در حال حاضر پارادایم اصلی و تاثیرگذار بر بازار سرمایه ایران مباحث مربوط به برجام است و کنش و واکنش‌های برجامی محرک اصلی بازار سرمایه هستند. اما بحران اوکراین هم می‌تواند تاثیراتی نسبی بر بازار و برخی گروه‌ها بگذارد. از جمله این تاثیرات افزایش قیمت جهانی نفت بر روی گروه پالایشی‌ها و کرک اسپرد آنها است.

 همانطور که قبلا نیز بررسی شد در فصل زمستان نیز ما شاهد افزایش کرک اسپرد پالایشی‌ها بودیم و توقع داریم در سه ماهه زمستان نیز همانند پاییز شاهد گزارش‌های خوبی از این صنایع باشیم. بر خلاف افت سهام برخی از شرکت‌های پالایشی و با توجه به میانگین کرک اسپرد در هفته‌های گذشته که در بازه ۱۴ تا ۱۴.۵ دلار بود، به نظر می‌رسد وضعیت کرک اسپرد در زمستان از میانگین پاییز بهتر است.

در بهمن ماه شاهد بودیم که کرک اسپرد حتی به ۱۷ دلار نیز رسید. با توجه به افزایش شدید و ناگهانی قیمت نفت در اثر حمله روسیه به اوکراین باید منتظر باشیم و ببینیم که کرک اسپرد پس این تحولات بر چه قیمتی مچ خواهد شد که البته در یک بررسی کلی انتظار می‌رود وضعیت گروه پالایشی بهتر شود.

از طرف دیگر افزایش قیمت دلار در اثر تقاضای دلار جهانی می‌تواند منجر یه افزایش قیمت دلار در داخل گردد که تاثیر مثبتی بر بازار سرمایه خواهد داشت. اما باید توجه داشت این تاثیرات و افزایشات مقطعی است و همانطور که گفته شد محرک اصلی برجام خواهد بود.

قیمت جهانی محصولات پتروشیمی‌ها هم با رشد همراه شد. به خصوص اوره که رشد ۲۰۰ دلاری را تجربه کرد حتی اگر تحریم‌ها علیه روسیه اعمال شود این صنعت با افت قیمت همراه نخواهد شد. بلکه تحت تاثیر رشد قیمت دلار و رشد قیمت‌های جهانی منتفع خواهد شد.

در پایان به جمع بندی تاثیرات این بحران در ابعاد مختلف می‌پردازیم:

۱- افزایش تقاضا برای نفت و گاز: این اتفاق کاملا به نفع ایران بوده و بیشترین تاثیر این جنگ بر اقتصاد ایران همین موضوع است و سایر موارد از ارزش کمتری برخوردار هستند.

۲- افزایش تقاضا برای طلا و افزایش شاخص قدرت دلار: افزایش قیمت انس جهانی، افزایش تقاضا برای طلا و هم به دلیل افزایش قیمت دلار موجب افزایش قیمت طلا در ایران خواهد شد. نرخ دلار نیز تا حدی افزایش پیدا خواهد کرد اما با شتاب کمتری و تاثیر اصلی نرخ دلار منوط به مذاکرات و نتایج برجام است.

۳- افزایش جهانی تورم مواد غذایی: موجب افزایش فقر و گرسنگی در جهان می شود و در ایران نیز این تاثیرات با شتاب کمتر نمایان خواهد بود. ( با فرض شکل‌گیری برجام و رفع تحریم‌ها و دسترسی ایران به منابع و همچنین صادرات نفت)

۴- افزایش قیمت نیکل و آلومینیوم: تاثیرات به مراتب کمتری  نسبت به سایر پارامترها بر اقتصاد ایران خواهد داشت اما در سطح جهانی ممکن است چالش‌های جدی ایجاد کند.

در نهایت همه این موارد منوط به سطح تحریم‌هایی است که متوجه روسیه خواهد شد و باید شدت و حدت تحریم‌های علیه روسیه پوتین را مدنظر قرار داد.