یادداشت شهیر محمدنیا در روزنامه دنیای اقتصاد

تاریخ چاپ : 10 دی 1401

لینک یادداشت در روزنامه دنیای اقتصاد

شهیر محمد‌‌‌‌‌‌‌نیا، کارشناس بازار‌سرمایه: اقتصاد ترکیه مدت‌هاست که با بحران مواجه بوده و دلیل اصلی آن می‌تواند نشات‌گرفته از دخالت‌های دولت و عدم‌استقلال بانک‌مرکزی در این کشور باشد؛ در واقع از زمانی‌که اردوغان به‌عنوان لیدر سیاستگذاری در این کشور اقداماتی را پیاده‌سازی کرد، مشاهده شد که هیچ‌گونه اعتقادی به سیستم بانکی وجود ندارد. دخالت‌های مستقیم در سیاست‌های پولی این کشور باعث شد تا در فضای اقتصاد ترکیه شاهد شکل‌گیری ابر تورم باشیم. بر این اساس تورم 70 تا 80‌درصدی را می‌توان به‌عنوان نتیجه سیاستگذاری‌های غلط اقتصادی در این کشور طی چند وقت گذشته محسوب کرد. به‌عبارتی عدم‌لحاظ سود بانکی (تعدیل نرخ) در سیاستگذاری‌ها منجر به ظهور و بروز چنین تورمی در ترکیه شده‌است. در ادامه نیز سرمایه‌ها در پی ایجاد ابرتورم به سمت بورس این کشور سوق پیدا کردند. صعود خیره‌کننده شاخص‌های سهامی در این کشور همانند افزایشی که در سال‌1399 در بورس تهران روی‌داد موضوعی است که تورم می‌تواند به‌عنوان محور اصلی در ایران و ترکیه مورد‌توجه قرار گیرد. در حال‌حاضر نیز تورم می‌تواند یکی از دلایل رشد اخیر شاخص‌های سهامی در بازار سهام ایران درنظر گرفته شود. به‌صورت سنتی بازار سرمایه به‌عنوان سپر تورمی در مقابل تورم بالا در اقتصاد هر کشور در جهت حفظ ارزش دارایی‌ها و قدرت خرید مردم فعالیت می‌کند. به اعتقاد بنده دنیا دست‌به‌گریبان با تورم بوده و بازار سرمایه در هر کشوری می‌تواند در صورت سیاستگذاری‌های مطلوب در جهت مبارزه با تورم به‌درستی نقش ایفا کند. استقلال بانک‌مرکزی موضوعی بوده که به‌عنوان یک اصل اساسی در تمام دنیا پذیرفته‌شده‌است. در کشور‌های توسعه‌یافته نیز عدم‌استقلال این نهاد به مثابه بدویت است.

در عین‌حال متاسفانه در کشورهایی نظیر ترکیه و ایران عدم‌استقلال بانک‌مرکزی، سرکوب نرخ بهره و جلوگیری از اتخاذ سیاست‌هایی بر مبنای علم اقتصاد باعث تشدید تورم شده‌است. زمانی‌که یک ارگان غیر‌تخصصی همانند دولت به‌طور مستقیم در چگونگی رویکرد بانک‌مرکزی دخالت می‌کند، نتیجه‌ای جز ایجاد ابر تورم را نمی‌توان انتظار داشت. در حال‌حاضر نگاهی کلان به وضعیت اقتصاد دنیا مشاهده می‌شود که تمام کشور‌های غربی و در صدر آنها فدرال‌رزرو و سایر کشور‌های اروپایی همگی با تورم در حال دست‌وپنجه نرم‌کردن هستند. در این میان بزرگ‌ترین اسلحه در جهت مبارزه با تورم تعدیل سود بانکی است که در ادامه اتخاذ سیاست‌های انقباضی با رویکرد کنترل تورم و رسیدن به نرخ هدف صورت می‌گیرد. آن‌طور که به‌نظر می‌رسد ترکیه عملا شاهد رفتاری برخلاف رویه مطلوب در این زمینه است، هرچند در ایران هم فقط مقداری شرایط نسبت به ترکیه مساعدتر ارزیابی می‌شود. در عین‌حال باید توجه داشت که اقتصاد ترکیه به اندازه اقتصاد ایران تحت‌استرس و ریسک بالا قرار ندارد. ترکیه به لحاظ مبادلات و تراکنش‌های بین‌المللی همانند ایران با محدودیت‌های متعددی مواجه نیست. این کشور سال‌هاست که FATF را پذیرفته و تحریم آنچنانی برای این کشور وجود ندارد مگر مواردی در حوزه حقوق‌بشر که به‌صورت محدود به آن وارد است. در عین‌حال ساختار اقتصاد ایران به دلیل ریسک‌های سیستماتیک نشات‌گرفته از تحریم‌ها با یکسری محدودیت‌هایی مواجه بوده که در ادامه منجر به ظهور سیاست‌هایی نظیر تثبیت نرخ ارز شده‌است. به‌عبارتی تثبیت نرخ ارز را می‌توان به دلیل فشار‌هایی درنظر گرفت که به اقتصاد کشور در اثر سیاستگذاری‌های غلط و به‌خصوص تحریم واردشده‌است. به روایت آمار بورس ترکیه در حال رکوردشکنی بوده درحالی‌که بورس ایران از سایر بازارهای موازی بسیار عقب‌تر است. در شرایطی که تفاوت ارز آزاد با نیما در دوره‌ای حتی تا محدوده 30‌درصد افزایش یافت، تمام بازارهای موازی همانند بازار مسکن و سایر رقبای بازار سرمایه‌بر اساس نرخ دلار در بازار آزاد ارزش‌گذاری شدند. در عین‌حال بخش بزرگی از بازار سرمایه با ارز نیما و بعضا قیمت‌هایی پایین‌تر از این محدوده ارزش‌گذاری می‌شود. این مهم باعث شده‌است که یک عقب‌ماندگی را در رشد بازار سرمایه شاهد باشیم. با توجه به در‌دستور کار قرارگرفتن سیاست‌های انقباضی در این کشور‌ها اکنون به لحاظ حجم اقتصاد قیاس ایران با اتحادیه اروپا یا ایالات‌متحده اشتباه است. تورم آمریکا در بدترین حالت به 10‌درصد رسید. نرخ تارگت تورم در میان‌مدت 2‌درصد ارزیابی می‌شود.